Luật doanh nghiệp hiện hành cho phép “Giá chào bán cổ phần không được thấp hơn giá thị trường tại thời điểm chào bán hoặc giá trị được ghi trong sổ sách của cổ phần tại thời điểm gần nhất”. Như vậy, việc phát hành cổ phiếu dưới mệnh giá từ lâu nay không bị pháp luật ngăn cản. Tuy nhiên, cho đến hết năm 2011, chưa có doanh nghiệp nào xin phát hành CP dưới mệnh giá.

Mùa đại hội cổ đông năm 2012 đã ghi nhận 2 doanh nghiệp có chủ trương phát hành cổ phiếu dưới mệnh giá.

Những doanh nghiệp xin tạo tiền lệ

Hàng loạt doanh nghiệp có thị giá dưới mệnh giá và có P/B<1 cho thấy giá trị thực của doanh nghiệp đang bị thị trường định giá thấp hơn. Tuy nhiên, doanh nghiệp ''bí'' vốn nên nhu cầu phát hành cổ phiếu huy động vốn trở thành cấp thiết. Nếu phát hành tối thiểu bằng mệnh giá để đỡ ''lẹm'' vào phần thặng dư vốn hiện tại thì việc huy động trở nên khó khăn khi thị giá còn thấp hơn mệnh giá. Nhu cầu phát hành cổ phiếu dưới mệnh giá thành cấp thiết.

HĐQT của VDS sẽ trình ĐHCĐ thường niên năm 2012 ngày 18/4 tới đây về phương án phát hành cổ phiếu tăng vốn điều lệ lên 700 tỷ đồng. Đáng chú ý là 35,02 triệu cổ phần dự kiến phát hành thêm để chào bán riêng lẻ với giá chỉ 7.000 đồng/CP, thấp hơn mệnh giá. Tính tại thời điểm kết thúc năm 2011, giá trị sổ sách của VDS đạt hơn 7.500 đồng/CP. Như vậy, phương án phát hành của công ty thấp hơn giá trị sổ sách tại thời điểm kết thúc năm 2011. 

Biến động thị giá và giá trị sổ sách cuối các quý của VDS 

HĐQT của Công ty cổ phần Đệ Tam (DTA) sẽ trình ĐHCĐ về phương án phát hành thêm 5 triệu cổ phiếu tăng vốn điều lệ với giá không thấp hơn 7.000 đồng/CP trong năm 2012. Phương án phát hành của DTA được đánh giá là ‘mở’ khi HĐQT không quên để từ ‘không thấp hơn’ để dễ xử lý trong bối cảnh thị giá cải thiện hơn hiện tại. Giá trị sổ sách tại thời điểm kết thúc năm 2011 của công ty đạt trên 11.000 đồng nhưng thị giá hiện tại chỉ hơn 5.000 đồng/CP. 

Biến động thị giá và giá trị sổ sách cuối các quý của DTA 

Những hệ lụy

Nếu DN phát hành cổ phiếu dưới mệnh giá sẽ ghi thặng dư âm trong báo cáo tài chính, khi nào có lãi hoặc phát hành cổ phiếu mới có thặng dư sẽ bù đắp lại phần âm trên. Nếu là phát hành theo hình thức riêng lẻ thì câu chuyện bù đắp thặng dư sẽ khiến cổ đông hiện hữu thiệt thòi bởi lẽ phần thặng dư do cổ đông hiện hữu tạo ra lâu nay phải dùng để bù đắp cho một/một nhóm cổ đông trong đợt phát hành riêng lẻ dưới mệnh giá.

Đó là chưa kể đến nguy cơ bị đơn vị khác lợi dụng để thâu tóm. Một khi thị giá xuống dưới giá trị sổ sách (P/B<1) thì nguy cơ bị mua gom bởi thị giá đã quá rẻ so với giá trị nội tại của doanh nghiệp đã là rất cao. Việc mua gom trên thị trường chứng khoán sẽ khó hơn nhiều cho các ‘cá mập’ so với việc mua cổ phiếu phát hành thêm.

Vì đâu nên nỗi?

Doanh nghiệp đói vốn. Việc vay vốn ngân hàng hiện tại không phải dễ và dù có vay được thì chi phí vốn vay cũng quá cao so với khả năng tạo lãi (ROA

Bối cảnh thiếu vốn hiện tại cộng với việc hàng loạt doanh nghiệp gọi vốn bằng mệnh giá không thành khiến những công ty thiếu vốn lo ngại. Nếu huy động vốn không thành, hoạt động kinh doanh của công ty sẽ gặp khó khăn. Lựa chọn sống còn khiến công ty buộc phải phát hành CP dưới mệnh giá.